مفهوم نرخ بهره و نرخ تورم و رابطه بین آن‌ها
نرخ بهره یکی از مفاهیم کلان اقتصادی است که هرگونه تغییر در آن، موجب تغییر در دیگر جنبه‌های مختلف اقتصادی نیز میشود. بر اساس رابطه تنگاتنگی که بین نرخ بهره و نرخ تورم وجود دارد، تغییر در هرکدام موجب تغییر مفهوم دیگر نیز میشود. در این مقاله از سایت ضامن به بررسی مفهوم نرخ بهره و نرخ تورم و رابطه علت و معلولی بین این دو نرخ می‌پردازیم.
مفهوم بهره و نرخ آن
مفهوم نرخ بهره در دو مورد بررسی میشود:
- زمانی که از بانک وام دریافت کرده‌اید و باید مقدار پولی را علاوه بر اصل مبلغ برگردانید؛
در این صورت، نرخ بهره همان مبلغی است که وام‌گیرنده علاوه بر مبلغ وام به بانک پرداخت می‌کند. در واقع این مبلغ برای جبران کاهش ارزش پول پرداخت میشود. نرخ بهره معمولا به صورت سالانه دریافت میشود به همین دلیل به آن نرخ سود سالانه هم گفته میشود.
- زمانی که در بانک سپرده‌گذاری کرده‌اید و بانک موظف است سالانه یا ماهیانه مبلغی را به شما پرداخت کند.
در این صورت، نرخ بهره یا سود سپرده بانکی، مبلغی است که بانک در ازای سرمایه‌گذاری به شما پرداخت می‌کند. در واقع بانک با سرمایه شما کار می‌کند و سود کار را هر ماه یا هر سال بسته به نوع سپرده‌گذاری به حساب شما واریز می‌کند.
مفهوم تورم و نرخ آن
در کنار مفهوم نرخ بهره نرخ تورم واژه‌ای است که بارها آن را شنیده‌اید. در واقع، افراد زیادی از واژه تورم در مکالمات روزانه خود استفاده می‌کنند، ولی درصد کمی از معنای واقعی و جامع آن مطلع هستند. بررسی مفهوم تورم پیش‌نیاز درک مفهوم نرخ تورم است. بر همین اساس، تورم به عدم تعادل بین مقدار کالای موجود در بازار و مقدار پول در گردش می‌گویند. در این عدم تعادل بین عرضه و تقاضا، یک خلاء دائمی وجود دارد که به آن تورم می‌گویند.
تورم زمانی معنا پیدا می‌کند، که با پدیده کمبود عرضه و افزایش تقاضا در بازار روبرو هستیم. در این صورت است که صاحبان کالا و سرمایه، قیمت‌ها را افزایش می‌دهند زیرا مشتریان زیادی دارند که حاضر هستند با هر قیمتی کالای کمیاب شده را خریداری کنند.
نرخ تورم با پیگیری آمار قیمت کالاهای اساسی از طرف بانک مرکزی مشخص میشود. این نرخ یکی از ارکان اصلی اقتصاد هر کشور است که محاسبه آن، قابلیت‌های اقتصادی هر کشور را مشخص می‌کند.
نحوه محاسبه این نرخ چنین است که قیمت کالاهای اساسی در بازه زمانی مشخصی بررسی می‌شوند. شاخص محاسبه این نرخ کالاهای اساسی موجود در سبد کالا، نسبی است و با تغییر واحد پولی ثابت می‌ماند.
اداره آمارهای اقتصادی بانک مرکزی ایران شاخص‌های این نرخ بر اساس سبد کالای تعیین شده را محاسبه می‌کند. در این سبد کالا، ۳۵۹ قلم کالا و خدمات در ۷۵ شهر منتخب کشور در ۱۲ گروه کالایی وجود دارد.
تورم و نرخ آن در سه مقطع محاسبه میشود:
- سال به سال پایه
نرخ بر اساس یک سال پایه شاخص حساب میشود.
- متوسط سالانه
از نرخ تورم سالانه برای اندازه‌گیری افزایش قیمت‌ها در طول یک سال کامل استفاده می‌کنند.
- نقطه به نقطه
در تعیین نرخ نقطه به نقطه، نرخ افزایش قیمت کالاها در هر ماه محاسبه میشود.
توجه داشته باشید که برای اندازه‌گیری این نرخ، روش‌های متفاوتی وجود دارد که هر روش ممکن است نرخ متفاوتی را ارائه دهد. به همین دلیل است که معمولا بین آمار نرخ اعلامی از سوی افراد، تفاوت زیادی وجود دارد.
رابطه بین سه نرخ بهره، تورم و سود سپرده بانکی
حال که با مفهوم نرخ بهره و نرخ تورم آشنا شدید به بررسی رابطه بین آن دو می‌پردازیم. رابطه بین نرخ تورم و نرخ بهره، یک رابطه علت و معلولی است. این رابطه درباره نرخ تورم بر نرخ بهره و برعکس، و رابطه بین نرخ تورم و نرخ سود سپرده بانکی و برعکس آن، فرق می‌کند. نظریات متفاوتی درباره اندازه‌گیری این روابط وجود دارد که هرکدام از این نظریه‌ها، دلایل مختلفی برای علت یا معلول بودن نرخ تورم و بهره یا سود، قائل هستند.
رابطه بین نرخ تورم و نرخ بهره
در رابطه با این موضوع، دو دیدگاه متفاوت وجود دارد:
- افزایش نرخ بهره سبب افزایش هزینه‌های تولید و افزایش قیمت‌ها و در نهایت افزایش تورم میشود.
- افزایش نرخ تورم موجب افزایش نرخ بهره میشود.
در بررسی‌های به عمل آمده نسبت به دو دیدگاه ذکر شده، مشخص شده است که علیت یک طرفه از نرخ بهره به نرخ تورم است نه برعکس.
بنابر تاثیر مثبت بین دو طرف رابطه، افزایش نرخ بهره سبب افزایش نرخ تورم میشود. به این صورت که افزایش نرخ تورم، نمی‌تواند باعث افزایش نرخ بهره شود. در این خصوص باید بگوییم، نرخ تورم تاثیر مثبت در نرخ بهره دارد ولی هیچ‌گاه سبب افزایش این نرخ نخواهد شد.
رابطه بین نرخ تورم و نرخ سود سپرده بانکی
ﺑﺮای ﺑﺮرﺳﯽ رابطه بین نرخ تورم و نرخ سود سپرده بانکی، باید برای تاثیرگذاری دو طرف رابطه را بشناسیم.
با توجه به این که ﺗﻮرم ﺑﺮ ﻧﺮخ ﺳﭙﺮدهﻫﺎ تأثیرگذار است باید بگوییم، ﻫﺮ اندازه ﻣﺪت ﺳﭙﺮدهﮔﺬاری ﮐﻤﺘـﺮ باشد، تاثیر نرخ تورم بر آن افزایش می‌یابد. این در صورتی است که هر اندازه مدت سپرده‌گذاری افزایش یابد، تاثیر نرخ تورم بر نرخ سود سپرده بانکی کمتر میشود.
جمع بندی
همانطور که اشاره شد نرخ تورم و نرخ بهره از مهمترین مفاهیم اقتصاد کلان هستند. و هر کدام به طریقی بر جنبه‌های مختلف اقتصادی تاثیرگذارند. در این مقاله سعی کردیم شما را با مفهوم نرخ بهره و نرخ تورم آشنا کنیم و رابطه بین این دو نرخ را از دو دیدگاه بررسی نماییم و نشان دهیم که هر کدام چه تاثیری روی دیگری می‌گذارند.
