در سالهای میانه دهه ۱۳۸۰ شمسی دولت تصمیم گرفت تا شرکت‌های تحت مالکیت خود را با مردم و اقشاری که از درآمد پایین‌تری برخوردار هستند شریک شود. دولت در آن سال‌ها بخشی از شرکت‌های مشخص که شامل ۴۹ شرکت بود را در بین ۴۹ میلیون نفر از شهروندان ایرانی به صورت سهام عدالت تقسیم کرد.
اگر بخواهیم ساده‌تر این موضوع را بیان کنیم، باید بگوییم واگذاری این سهام در اصل یک نوع یارانه است که برای بهتر شدن رفاه حال اقشار کم درآمد جامعه در دولت نهم پایه گذاری شد و این طرح طی سالهای اخیر توسط بخش‌های مختلف دولتی و مردمی مورد حمایت قرار گرفته است.
هدف شکل گیری سهام عدالت
- استقلال مالی در بین خانواده‌های نیازمند و کمتر شدن حمایت‌های مالی دولت به آن‌ها
- یک حرکت بزرگ و سریع در روند خصوصی سازی که به واسطه واگذار کردن شرکت‌های دولتی شکل می‌گیرد.
- این روش برای واگذاری اموال دولت از روش‌های دیگر شفاف‌تر و سالم‌تر است.
- کاهش دخالت‌های دولت در مدیریت بخش‌های صنعتی و اقتصادی و افزایش مشارکت مردم
- تقسیم عادلانه سرمایه بین اقشار مختلف جامعه
- مدیریت بخش‌های بزرگ مالی و صنعتی توسط بخش تعاون
روند شکل گیری سهام عدالت
برای خصوصی سازی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قانونی وجود دارد که به نام اصل ۴۴ شهرت دارد. همین امر هم باعث شد تا دولت نهم در سال ۱۳۸۵ برای واگذاری ۸۰ درصد سهام کارخانه‌ها و بنگاه‌های بزرگ دولتی به بخش خصوصی یا همان بخش تعاون که در اصل مردم هستند اقدامی انجام دهد.
دلیل این اتفاق سرعت پایین خصوصی تا قبل از آن بود؛ تا قبل از این تصمیم تنها ۳ هزار میلیارد تومان از بخش‌های دولتی به قسمت خصوصی واگذار شده بود، اما ارزش سهام واگذار در همان عرضه اولیه خود چیزی حدود ۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان بود که شرکت‌هایی مانند خودروسازی‌ها، فولاد، معادن، بیمه، بانک، هواپیمایی، کشتیرانی، نیروگاه‌ها، مخابرات و نفت گاز را شامل می‌شد.
برای شناسایی بخش‌هایی از جامعه که واجد شرایط دریافت سهام بودند دهک بندی صورت گرفت. برای این کار ۶ دهک را در نظر گرفتند که از کمترین درآمد به بالا مشخص شدند؛ لازم به ذکر است این دهک‌ها چیزی حدود ۴۲ میلیون نفر را در بر گرفت.
برای شروع توزیع سهام بین اقشار کم درآمد، ابتدا افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و رزمندگان هشت سال دفاع مقدس که بدون شغل بودند عرضه صورت گرفت. بعد از این برگه‌هایی که سهام عدالت نام داشت به مشمولان این طرح داده شد که ارزش آن‌ها در ابتدا ۵۰۰ هزار تومان بود و بعد از آن به مبلغ ۱ میلیون تومان افزایش یافت.
واجدین شرایط دریافت سهام
- افرادی که تحت پوشش کمیته امداد خمینی و سازمان بهزیستی هستند.
- ساکنین روستاها و عشایر
- کارگران فصلی ساختمانی
- دیگر گروهای اقشار جامعه مانند خبرنگاران، زنان سرپرست خانوار، طلاب، خادمان مساجد.
- کارمندان دولت، دستگاه‌های عمومی، بازنشستگان دولتی، کشوری و لشکری
طریقه استعلام سهام عدالت
برای گرفتن استعلام سهام خود باید در ابتدا وارد سامانه‌ای به نشانی www.samanese.ir شوید و کد ملی خود را بخش خواسته شده وارد کنید و در ادامه هم دیگر اطلاعات شخصی خود را وارد کنید تا بتوانید حساب کاربری خود شوید.
در صورتی که سهام به شما تعلق گیرد، صفحه‌ای برای شما به نمایش درخواهد آمد که در آن موارد مربوط به سهام عدالت برای شما نشان داده خواهد شد؛ این صفحه دارای ۷ بخش است.
- ارزش سهام تخصیص یافته اولیه با توجه به بعد خانوار
- همه مبالغ دریافت شده توسط دولت از محل سود سهام
- سودی که به صورت نقدی پرداخت شده است
- ارزش قسط‌های تسویه شده
- سودی که از تخفیف دو دهک اول به دست آمده است
- باقیمانده ارزش اولیه سهام تخصیص یافته
- دارایی مشمول
نحوه دریافت سود سهام عدالت
سهام یاد شده مانند یارانه به حساب سرپرست خانوار واریز نمی‌شود و سود سهام هر فرد مستقیم به حساب خودش واریز می‌شود؛ به همین دلیل در زمان ثبت نام، هر عضو از خانواده به طور جداگانه شماره شبای حساب خود را در سامانه به ثبت می‌رساند.
همه سهام داران می‌توانند وضعیت سهام خود را از طریق سامانه مربوطه دنبال کنند؛ به این شکل میزان سود و دیگر شرایط سهام برای صاحبان آن مشخص است.
لازم به ذکر است که سود سهام عدالت در سالهای ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ برای بار اول به دارندگان این سهام واریز شد و در مرادا ماه سال ۱۳۹۸ هم برای بار سوم این اتفاق افتاد.
ارزش سهام عدالت
چیزی حدود ۱۲ سال از شروع واگذاری سهام می‌گذرد و در این سالهای وضعیت این ۴۹ شرکت که سهام آن‌ها به مردم واگذار شد تغییرات زیادی رخ داده است. ۳۵ شرکت از ۴۹ شرکت یاد شده بورسی هستند که ارزش آن‌ها در زمان واگذاری چیزی حدود ۲۲۷ هزار و ۸۲۵ میلیارد ریال بود اما با گذشت زمان این ارزش به ۱۵۸۸ هزار و ۹۴۴ میلیارد ریال افزایش پیدا کرد.
لازم به ذکر است که ۱۴ شرکت دیگر غیر بورسی در هنگام واگذاری ۳۸ هزار و ۵۳۸ میلیارد ریال ارزش داشت که این ارزش در حال حاضر هم همین میزان است. ارزش کل شرکت‌های یاد شده چیزی حدود ۲۰۰ هزار میلیار تومان است که با توجه به تعداد سهام داران سهم هر نفر مبلغی معادل ۵ میلیون تومان است.
نحوه فروش سهام عدالت
دارندگان سهام از تاریخ ۶ خرداد ۱۳۹۹ می‌توانند به شعب بانک‌هایی که شماره آن را برای دریافت سهام داده‌اند بروند و فرم مربوط به واگذاری سهام را پر کنند؛ به این ترتیب آن‌ها می‌توانند ۳۰ درصد از سهام خود را به فروش برسانند.
لازم به ذکر است این مهلت در تاریخ ۸ خرداد ۱۳۹۹ به پایان می‌رسد و بانک‌ها از تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۹۹ از طریق کارگزاری خود یا کارگزاری‌های طرف قرارد به تدریج اقدام به فروش این سهم‌ها می‌کنند و مبالغ را بر اساس توافق انجام شده به حساب صاحبان سهام واریز می‌کند.
در آخر
زمان ثبت نام برای دریافت سهام عدالت به پایان رسیده است و به علت نبود سهامی برای واگذار کردن، دیگر مجوزهای قانونی برای ثبت نام افراد بیشتر وجود ندارد.
در صورتی که هرگونه شرایط جدید و ثبت نام افراد برای دریافت سهام صورت بگیرد توسط مراجع مربوطه و پایگاه‌های اطلاع رسانی دولتی به اطلاع عموم خواهد رسید.
